Bài giảng điều trị ngộ độc khí CO

Bài giảng điều trị ngộ độc khí CO

ThS.BS.Lê Khắc Quyến

ĐẠI CƯƠNG

Khí CO (Monooxid carbon) trong môi trường thiên nhiên hình thành từ oxi hoá khí methane, giải phóng từ các đại dương, núi lửa, cháy rừng và bão từ, chiếm 90% lượng CO khí quyển. Khí CO cũng do co người gây ra từ sinh hoạt, khí thải xe máy và các khu công nghiệp,…

NGUYÊN NHÂN

Ngộ độc CO gây ra tác động ảnh hưởng nhiều cơ quan do sự ức chế sự oxi hoá của tế bào dẫn đến thiếu oxi ở mô và ngộ độc. 

CHẨN ĐOÁN

Công việc chẩn đoán

Hỏi bệnh sử ghi nhận tiếp xúc khí độc hay tại nạn xảy ra.

Khám lâm sàng:

Triệu chứng lâm sàng của ngộ độc CO nhẹ thường không đặc hiệu và giống với các triệu chứng nhiễm siêu vi như ói mữa, nhức đầu, ớn lạnh, yếu, mệt và thở dốc. Biểu hiện chính của ngộ độc CO xuất hiện khi các cơ quan phụ thuộc sử dụng oxi như hệ thần kinh trung ương và cơ tim bị ảnh hưởng.

Ngộ độc nhẹ: Nhức đầu nhói vùng trán và thái dương, mệt, khó thở thở ra, lười suy nghĩ và hoa mắt. Bệnh nhân có bệnh lý tim mạch hay bệnh lý mạch máu não có thể nặng lên như thiếu máu cơ tim, nhối máu hay đột quị.

Ngộ độc trung bình: Nhức đầu nhiều, yếu, chóng mặt, nôn ói, ngất, nhịp tim nhanh, thở nhanh sau đó nhịp tim chậm và thở chậm, da ửng đỏ (giống trái sơri), tím tái, vã mồ hôi, giảm tập trung, phứng ứng chậm, khó suy nghĩ, nhìn mờ và tối, mất điều hoà, ù tai, ảo giác và các triệu chứng ngộ độc trên tim mạch. 

Ngộ độc nặng: Ngất, co giật hoặc có thể lú lẩn mất phương hướng, cơn co gồng, tăng tiết, phồng da, biểu hiện ngộ độc trên tim mạch, rối loạn nhịp, phù phổi, suy hô hấp, ngũ gà, mất ý thức,  hôn mê, trụy mạch và chết. 

Các triệu chứng muộn: Ảnh hưởng tâm thần kinh xuất hiện nhiều ngày sau ngộ độc: triệu chứng giống Parkinson, giảm thị lực, rung giật, liệt, bệnh thần kinh ngoại biên, thay đổi tính tình, thích bạo lực,…

Xét nghiệm XN thường qui:

Công thức máu, BUN/Creatinin, AST/ALT, ion đồ, khí máu, ECG, CPK, TPTNT.

XN Đặc hiệu: 

Đo nồng độ COHb lần đầu  và mỗi 2-4 giờ cho đến khi không còn triệu chứng hoặc trở về bình thường. 

Monitor ECG trong trường hợp có triệu chứng tim mạch.

CT Scan sọ hay MRI sọ não có hình ảnh kinh điển của ngộ độc CO khi có triệu chứng thần kinh.

Chẩn đoán xác định:

Bệnh cảnh lâm sàng và khí máu có COHb cao.

Chẩn đoán phân biệt:

Ngộ độc khí khác khi không làm được COHb

ĐIỀU TRỊ

Nguyên tắc điều trị:

Hồi sức tích cực nội khoa.

Điều trị đặc hiệu

Đưa bệnh nhân ra khỏi khu vực ngộ độc.

Cho thở oxi 100%

Đo nồng độ COHb, lập lại mỗi 2-4h

Thở oxy trong buồng cao áp (oxy cao áp, HBO) khi có triệu chứng thần kinh hay tim mạch hay COHb > 25%. Khởi đầu 30 phút với 100% oxy ở 3 atmospheres. Tiếp theo ở 2 atmospheres trong 60 phút hoặc cho đến khi COHb <10%. 

Điều trị hỗ trợ

Điều trị triệu chứng

Truyền dịch có thể dùng lợi niệu thẩm thấu như Manitol khi có tăng áp lực nội sọ.

Điều trị rối loạn nhịp tim, hạ đường huyết, toan chuyển hoá,…

THEO DÕI VÀ TÁI KHÁM:

Theo dõi để phát hiện những trường hợp triệu chứng ngộ độc muộn và các triệu chứng tâm thần kinh, bệnh lý thần kinh ngoại biên.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

Poisindex. Micromedex software. Medical Economics Inc.

Olson.K.R. (2007). Carbon Monoxide. Poisoning and drugs overdose. Lange. Mc Graw Hill, 150-152.