RỐI LOẠN PHÂN LIỆT CẢM XÚC

RỐI LOẠN PHÂN LIỆT CẢM XÚC

Khái niệm.

Rối loạn phân liệt cảm xúc là những rối loạn từng pha có cả triệu chứng cảm  xúc xen lẫn triệu chứng phân liệt, tiến triển đồng thời hoặc  cách nhau vài ngày và  đều nổi bật trong cùng một giai  đoạn bệnh.  Rối  loạn cảm xúc  có  liên quan  chặt chẽ với rối  loạn  phân  liệt,  nhưng  thường không điển hình,  rất  phổ  biến và  chúng là một bệnh độc  lập  trong  các  phân loại bệnh hiện hành.  Rối loạn phân liệt cảm  xúc có đặc điểm là các  hoang tưởng và  ảo  giác  không phù  hợp với  khí  sắc  trong rối loạn cảm xúc, nếu có giai  đoạn  tái  diễn  thì  thường  gặp pha hưng cảm nhiều hơn pha trầm cảm và thuyên giảm hoàn  toàn.  Theo  ICD  -  10F,  các rối loạn này chia làm 3 loại chính:

Rối loạn phân liệt cảm xúc loại hưng cảm (F25.0).

Rối loạn phân liệt cảm xúc loại trầm cảm (F25.1).

Rối loạn phan liệt cảm xúc loại hỗn hợp (F25.2).

Tiêu chuẩn chẩn đoán theo ICD - 10 (1992).

Rối loạn phân liệt cảm xúc loại hưng cảm:

Tiêu chuẩn chẩn đoán:

Một rối loạn trong đó các  triệu chứng TTPL  và  các  triệu chứng hưng  cảm, cả 2 đều nổi bật trong cùng một giai đoạn của bệnh.

Khí sắc bất thường, hưng phấn.

Tư duy hưng phấn, tự đánh giá bản thân quá  cao  và  ý tưởng khuếch đại, đôi  khi kích động hoặc bạo lực và ý tưởng bị truy hại.

Hoạt động tăng quá mức, rối loạn  khả  năng  tập  trung  chú  ý  và mất  khả năng ức chế bình thường.

Có thể có hoang  tưởng liên hệ, tự cao hoặc truy hại  hoặc có hoang tưởng bị chi phối và bị kiểm tra.

Có thể xuất hiện ảo giác (ảo thanh) hoặc các hoang tưởng khác.

Rối loạn hành vi nặng nề.

Mặc dù rối loạn cảm xúc và hành vi rầm  rộ, nhưng rối loạn phân liệt cảm xúc hưng cảm có thể phục hồi hoàn toàn trong thời gian vài tuần.

Nguyên tắc chỉ đạo chẩn đoán:

Khí sắc hưng phấn nổi bật.

Có ít nhất 1 hay 2 tiêu chuẩn chẩn đoán tâm thần phân  liệt  và  các  hoang tưởng, ảo giác không phù hợp với cảm xúc.  Ví  dụ:  hưng  cảm  kèm  theo  hoang tưởng bị hại.

Các đợt tái diễn đều có mặt cả 2  loại  triệu chứng rối loạn hưng cảm và rối loạn phân liệt.

Giữa các đợt tái phát  bệnh  nhân  hoàn  toàn ổn định.

Rối loạn phân liệt cảm xúc loại trầm cảm:

Tiêu chuẩn chẩn đoán:

Rối loạn có cả 2 loại triệu chứng của TTPL  và  trầm  cảm đều nổi bật  lên trong cùng một giai đoạn bệnh.

Khí sắc trầm và kèm theo nhiều triệu chứng trầm cảm đặc trưng.

Hoạt động bị ức chế, tác phong chậm chạp, lờ đờ.

Mất quan tâm thích thú, giảm tập trung chú ý.

Xuất hiện các ý tưởng bị tội và tự sát.

Xuất  hiện các  hoang tưởng bị  kiểm tra hoặc  hoang tưởng kì  quái,  tự cao và ý tưởng bị phát thanh hoặc tư duy vang thành tiếng.

Có thể xuất hiện các ảo thanh bình phẩm, ảo thanh ra lệnh.

Rối loạn phân liệt cảm xúc loại trầm cảm ít loại hưng cảm, nhưng chúng có khuynh hướng kéo dài, tiên lượng không thuận lợi, phục  hồi  hoàn  toàn  và  số  ít bệnh nhân có để lại di chứng phân liệt.

Nguyên tắc chỉ đạo chẩn đoán:

Có giai đoạn trầm cảm nổi bật và ít nhất có  2  triệu chứng  trầm  cảm đặc trưng.

Có ít nhất 1 tiêu chuẩn tâm thần  phân  liệt  điển hình  và  hoang  tưởng,  ảo giác không phù hợp với rối loạn khí sắc.

Các đợt tái phát đều là trầm  cảm  và  giữa  các  đợt tái  phát  bệnh nhân gần như ổn định hoàn toàn.

Rối loạn phân liệt cảm xúc loại hỗn hợp:

Rối loạn phân liệt cảm xúc loại hỗn hợp là rối loạn có các  triệu chứng phân liệt và rối loạn cảm xúc lưỡng cực hỗn hợp trong cùng một giai đoạn bệnh.

Bao gồm cả tâm thần phân  liệt chu kì, loạn thần phân  liệt và  cảm xúc  hỗn  hợp.

Là giai đoạn các triệu chứng rối loạn cảm xúc lưỡng cực nổi bật.

Kết hợp ít nhất với một triệu chứng phân liệt.

Giữa các giai đoạn bệnh thì bệnh thường thuyên giảm.

Tiêu chuẩn chẩn đoán theo DSM – IV - TR (2000).

A. Có một giai đoạn bệnh liên tục, trong đó có trầm cảm nặng hoặc hưng cảm hoặc hỗn hợp cùng tồn tại song song với  các  triệu  chứng  đáp ứng tiêu chuẩn A của TTPL.

B. Trong cùng một giai đoạn bệnh, có các hoang tưởng hoặc ảo giác duy trì ít nhất 2 tuần và không có triệu chứng khí sắc nổi bật.

C. Các triệu chứng đáp ứng tiêu chuẩn của một giai đoạn khí sắc phải tồn tại trong một thời gian đáng kể của toàn bộ giai đoạn toàn phát và di chứng.

D. Rối loạn không do tác động trực tiếp của nghiện chất hoặc một bệnh cơ thể.

Cần ghi rõ thể bệnh:

Thể lưỡng cực: nếu rối loạn bao gồm một giai đoạn hưng  cảm hoặc  hỗn hợp hoặc cả hưng cảm và hỗn hợp với trầm cảm.

Thể trầm cảm: nếu rối loạn chỉ bao gồm đơn thuần giai đoạn trầm cảm nặng.

Tiên lượng.

Rối loạn phân liệt cảm xúc là bệnh loạn thần nội sinh, tiến triển theo  chu kì,  giữa các đợt tiến triển thì bệnh gần  như thuyên giảm hoàn toàn, loại hưng cảm thì tiên lượng tốt hơn loại trầm cảm. Các giai  đoạn phân  liệt  cảm xúc  loại trầm cảm  có khuynh hướng kéo dài hơn và tiên lượng không thuận lợi.

Điều trị.

Đối với giai đoạn tiến triển, bệnh  nhân  bắt  buộc  phải  nhập  viện  để  điều trị tích cực bằng các liệu pháp hoá dược, liệu pháp sốc điện, liệu pháp tâm lí  và  tái thích ứng xã hội. Sau điều trị tích cực trong bệnh viện cần phải tiếp tục  điều trị ngoại trú củng cố tại cộng đồng.

Liệu pháp hoá dược:

Các thuốc an thần kinh: tác  dụng  chủ yếu là chống loạn thần.  Có  thể  chọn một hoặc kết hợp thuốc tùy từng  bệnh  nhân.  Thông  thường  sử dụng  từ liều thấp đến khi đạt được hiệu quả điều trị. Các thuốc thông dụng: aminazin; haloperidol; tisercin; sulpiride; thioridazin

Các thuốc bình thần: tác dụng  chủ  yếu  là  chống  lo  âu,  giảm kích thích và các rối loạn thần kinh thực vật.

Các thuốc chống trầm cảm: chỉ định cho  bệnh nhân  rối loạn phân  liệt cảm  xúc loại trầm cảm, tác dụng chủ yếu là chống trầm cảm.

Các thuốc điều hoà khí sắc: tác dụng chủ yếu là ổn định khí sắc.

Liệu pháp sốc điện:

Chỉ định cho những bệnh nhân rối loạn  phân  liệt  cảm  xúc  loại  trầm  cảm, nhất là với những bệnh nhân có ý tưởng tự sát.