Bài giảng Hỗ trợ người bệnh ăn uống

TT

Thực hiện

Lý do

1

Ðiều dưỡng viên rửa tay

Ngăn ngừa nguy cơ nhiễm khuẩn

2

Chuẩn bị dung cụ:

Một khay cho ăn, thức ăn theo chỉ định.

Khăn bông

Bát, đĩa, thìa, đũa, cốc nước.

Khay quả đậu.

Chậu đựng nước sạch. - Tấm nilon

Hạn chế gián đoạn trong quá trình thực hiện

3

Nhận định, chuẩn bị người bệnh:

Giải thích cho người bệnh về bữa ăn, sự cần thiết của các thành phần dinh dưỡng trong bữa ăn, động viên người bệnh cố gắng ăn hết khẩu phần.

Đặt người bệnh tư thế thuận lợi: nằm đầu cao 45⁰ hoặc ngồi ăn.

Giúp người bệnh hiểu và hợp tác

Tránh trào ngược

4

Trải tấm nilon cạnh giường, đặt chậu nước để rửa tay

Tránh thức ăn rơi ra giường.

5

Đặt khay quả đậu ở vị trí thuận lợi.

Hứng nước súc miệng.

6

Quàng khăn bông trước mặt, vệ sinh răng miệng, lau mặt cho người bệnh.

Kích thích vị giác giúp người bệnh ăn ngon miệng.

7

Nếu người bệnh có răng giả cần lắp đúng vị trí, vệ sinh sạch sẽ trước khi ăn.

Đảm bảo an toàn khi ăn, giúp người bệnh nhai tốt và ăn ngon miệng hơn.

8

Lấy thức ăn ra đĩa, cơm ra bát, kiểm tra nhiệt độ thức ăn, thêm gia vị vào thức ăn (nếu cần).

Giúp người bệnh ăn được dễ dàng, ăn được nhiều hơn.

9

Hỗ trợ người bệnh ăn. Bón từng thìa nhỏ cho người bệnh ăn (nếu cần).

Quan sát người bệnh nuốt xem có bị nghẹn, khó thở không

Người bệnh thực hiện bữa ăn an toàn, hiệu quả.

10

Tạo không khí vui vẻ, động viên người bệnh ăn hết khẩu phần ăn của mình.

Tâm lý thoải mái giúp người bệnh ăn được nhiều hơn.

11

Sau khi ăn: Hướng dẫn, hỗ trợ người bệnh súc miệng, lau miệng.

Đảm bảo vệ sinh cho người bệnh.

12

Tốt hơn nên cho người bệnh nằm đầu cao 30⁰ - 45⁰ khoảng 30- 60 phút sau khi ăn.

Tránh viêm phổi vì hít phải thức ăn trào ngược.

13

Dặn dò người bệnh/GĐ cho NB nghỉ ngơi tại giường, báo nhân viên y tế khi có triệu chứng bất thường như nôn, sặc, tím tái…

Dự phòng và phát hiện sớm các tai biến sau khi ăn xong.

14

Thu dọn dụng cụ

Đổ thức ăn thừa vào thùng chứa.

Rửa sạch khay và các dụng cụ khác bằng nước và xà phòng.

Lau khô và để vào nơi quy định.

Chuẩn bị dụng cụ cho bữa ăn sau

15

Ghi hồ sơ:

Ngày giờ ăn, khẩu phần ăn

Bệnh nhân tự ăn hay cần giúp đỡ

Lý do bệnh nhân ăn ít hay không ăn 

Thức ăn gì bệnh nhân không ăn được. 

Tên người cho ăn

Quản lý, theo dõi người bệnh Đảm bảo tính pháp lý.

TT

Nội dung

Mức độ

Đạt

Không đạt

Ghi chú

1

Rửa tay

2

Chuẩn bị dụng cụ

3

Nhận định, chuẩn bị người bệnh

4

Trải tấm nilon cạnh giường, đặt chậu nước để rửa tay.

5

Đặt khay quả đậu ở vị trí thuận lợi.

6

Quàng khăn bông trước mặt, vệ sinh răng miệng, mặt cho người bệnh.

7

Kiểm tra, vệ sinh, lắp răng giả chắc chắn

8

Lấy cơm, thức ăn, kiểm tra nhiệt độ thức ăn,

9

Hỗ trợ người bệnh ăn. Quan sát người bệnh nuốt.

10

Tạo không khí vui vẻ, động viên NB

11

Hướng dẫn, hỗ trợ người bệnh súc miệng, lau miệng.

12

Cho người bệnh nằm đầu cao 30⁰ - 45⁰ khoảng 30- 60 phút sau khi ăn.

13

Dặn dò người bệnh nghỉ ngơi, thông báo khi có triệu chứng bất thường.

14

Thu dọn dụng cụ

15

Ghi hồ sơ

TT

Thực hiện

Lý  do

1

Chuẩn bị người bệnh:

Giải thích cho NB và gia đình về sự khó chịu khi đặt ống thông, động viên NB tuân theo sự hướng dẫn của điều dưỡng trong khi đặt ống thông.

Che bình phong

Đặt người bệnh nằm đầu cao 30 - 60⁰ mặt nghiêng về một bên hoặc ngồi.

Trẻ sơ sinh, bệnh nhân hôn mê phải cho nằm nghiêng đầu thấp.

Người bệnh hiểu và hợp tác

Đảm bảo tế nhị cho người bệnh. Không làm ảnh hưởng người bệnh khác. 

Tư thế giúp việc đặt ống thông qua mũi hầu dễ dàng. Tránh thức ăn trào vào đường hô hấp.

2

Điều dưỡng: rửa tay, kiểm tra, sắp xếp dụng cụ hợp lý.

KSNK; phòng gián đoạn trong quá trình thực hiện, thuận tiện thao tác.

3

Choàng tấm nylon và khăn bông che cổ, ngực người bệnh.

Tránh chất tiết dính vào áo người bệnh.

A. Đặt ống thông dạ dày

1-3

Thực hiện các bước từ 1 đến 3 như trên

4

Vệ sinh 2 lỗ mũi nhẹ nhàng (đặt qua mũi), tránh gây kích thích làm người bệnh tăng tiết dịch nhầy.

Giảm bớt sự nhiễm bẩn từ mũi vào dạ dày khi đặt ống thông.

5

Đặt khay hạt đậu cạnh má người bệnh.

Hứng dịch chảy ra.

6

Mang găng tay sạch.

Hạn chế nhiễm khuẩn.

7

Đo ống (tránh để ống thông chạm lên người bệnh trong khi đo ống).

Từ cánh mũi tới dái tai, từ dái tai tới mũi ức.

Hoặc từ cung răng hàm trên tới rốn.

Xác định chính xác độ dài từ mũi tới tâm vị.

Hình 4. Đo ống

8

Làm dấu bằng băng dính nhỏ dán quanh ống nơi vị trí vừa đo.

Đảm bảo đưa ống vào đúng vị trí

Hình 5. Làm dấu bằng băng dính

9

Bôi trơn đầu ống thông 7-10 cm bằng chất trơn tan trong nước hoặc nhúng đầu ống thông vào ly nước.

Đưa ống thông qua đoạn hầu họng được dễ dàng.

Tránh tổn thương niêm mạc đường tiêu hóa.

10

Đưa ống thông qua mũi (hoặc miệng) đến hầu theo hướng chếch lên trên.

Giúp đưa ống thông tới hầu

Hình 6. Đưa ống thông qua mũi

Hình 7. Nuốt ít nước khi đặt

11

Kiểm tra ống qua khỏi hầu (Dùng đè lưỡi nếu cần)

Xác định vị trí ống thông đã qua khỏi hầu

Hình 8. Kiểm tra ống qua hầu bằng que đè lưỡi

12

Đẩy tiếp ống thông vào sâu trong thực quản tới tâm vị: Hướng dẫn người bệnh nuốt, đưa ống thông theo nhịp nuốt của người bệnh (2,5 - 5 cm cho mỗi lần nuốt), đến mức đánh dấu.

Người bệnh giảm kích thích, không bị ho, không buồn nôn, ống thông không đi nhầm vào khí quản.

13

Kiểm tra vị trí ống thông:

Hút dịch vị quan sát màu sắc, kiểm tra độ pH bằng giấy quỳ.

Bơm 20- 30 ml khí vào dạ dày và đặt ống nghe vùng thượng vị kiểm tra (trẻ sơ sinh < 10 ml.)

Xác định chính xác ống thông vào đúng trong dạ dày.

14

Cố định ống thông trên mũi hoặc bên má.

Tránh tuột ống ra ngoài

Hình 9. Chuẩn bị băng dính cố định

Hình 10. Cố định ống thông trên mũi

B. Cho ăn qua ống thông

1

Gắn phễu (hoặc vỏ bơm tiêm, aceptosyringe) vào đầu ống thông. Cho ít nước vào ống để tráng ống.

Thức ăn qua ống thông dễ dàng hơn. Trơn lòng ống tránh bám dịch thức ăn trong lòng ống.

2

Cho ăn: Đặt phễu cao hơn dạ dày người bệnh 50 cm. Rót thức ăn vào phễu từ từ, liên tục. Theo dõi tình trạng người bệnh nếu có bất kỳ triệu chứng bất thường nào. Khi cho ăn, điều dưỡng có thể hướng dẫn GĐ người bệnh cho NB ăn.

* Nếu cho NB ăn những lần sau, khi đã có sẵn ống thông:

Trước khi rót/bơm thức ống thông, dùng bơm tiêm 50 ml, hút qua ống thông kiếm tra xem thức ăn cho ăn lần trước còn hay hết? để tính số định lượng cho ăn lần này.

Hạn chế sự kích thích dạ dày, nôn mửa. Tránh khí vào dạ dày.

Hình 11. Rót thức ăn vào phễu

3

Tráng ống bằng 20 ml nước ấm.

Giảm bớt sự bám dính thức ăn và lên men thức ăn trong lòng ống.

4

Gập đuôi ống giữ dòng nước trong lòng ống, lau khô và che kín đuôi ống thông.

Tránh không khí và côn trùng vào ống thông.

5

Cố định ống (lên vai áo nếu người bệnh đi lại nhiều hoặc lên gối nếu nằm lâu tại chỗ).

Gọn gàng tiện nghi cho người bệnh.

6

Lau sạch miệng, mũi người bệnh.

Giúp người bệnh tiện nghi.

7

Duy trì tư thế đầu cao 30 - 60⁰ khoảng 30 - 60 phút sau khi ăn. 

Theo dõi nhận định người bệnh sau khi ăn (quan sát hiện tượng trào ngược).

Hạn chế sự trào ngược thức ăn.

8

Cho bệnh nhân nằm ở tư thế thoải mái

Người bệnh thoải mái

9

Thu dọn và xử lý dụng cụ

Bảo quản dụng cụ và có sẵn dụng cụ cho lần ăn kế tiếp.

10

Ghi hồ sơ:

Ngày giờ cho ăn.

Thời gian đặt ống thông

Số lượng, màu sắc, tính chất dịch tồn lưu.

Loại thức ăn, số lượng

Tình trạng của bệnh nhân khi đặt ống, trong và sau khi cho ăn.

Thuận lợi khó khăn khi đặt ống - Tên người làm thủ thuật.

Theo dõi, chăm sóc người bệnh

Đảm bảo tính pháp lý

C. Kỹ thuật rút ống thông (rút khi thay ống thông, hoặc dừng cho ăn qua thông)

1

Tháo băng dính cố định ở mũi hoặc má người bệnh

Dễ dàng khi rút ống

2

Gập ống lại, lót gạc rút ống dần dần ra.

Tránh dịch dạ dày rơi vào khí quản

3

Lau sạch miệng, mũi cho người bệnh súc miệng (nếu được)

Giúp người bệnh dễ chịu

4

Thu dọn dụng cụ, rác thải Rửa tay 

Kiểm soát nhiễm khuẩn

5

Ghi hồ sơ

Thời gian rút ống

Thuận lợi, khó khăn khi rút ống

Ghi nhận điều dưỡng đã thực hiện thủ thuật.

Đảm bảo quy định pháp lý

TT

Nội dung

Mức độ

Đạt

Không đạt

Ghi chú

1

Chuẩn bị người bệnh

2

Điều dưỡng rửa tay,

Kiểm tra, sắp xếp dụng cụ

3

Choàng tấm nilon và khăn bông che cổ, ngực người bệnh.

Kỹ thuật đặt ống

4

Vệ sinh lỗ mũi

5

Đặt khay hạt đậu cạnh má người bệnh.

6

Mang găng tay sạch.

7

Đo ống

8

Đánh dấu vị trí vừa đo.

9

Bôi trơn đầu ống thông

10

Đưa ống thông qua mũi (hoặc miệng) đến hầu

11

Kiểm tra ống qua khỏi hầu

12

Đưa ống thông qua hầu, thực quản vào dạ dày.

13

Kiểm tra vị trí ống thông

14

Cố định ống thông

Kỹ thuật cho ăn

15

Gắn phễu vào đầu ống thông, tráng ống

16

Rót thức ăn vào phễu từ từ, liên tục.

* Hút thử dịch/thức ăn trước khi rót thức ăn (nếu cho ăn lần sau)

17

Tráng ống bằng nước ấm

18

Gập đuôi ống, cố định và bảo quản đuôi ống thông

19

Cố định ống thông

20

Lau sạch miệng, mũi người bệnh.

21

Đặt tư thế sau khi ăn.

Theo dõi người bệnh sau khi ăn

22

Cho người bệnh nằm ở tư thế thoải mái

23

Thu dọn và xử lý dụng cụ

24

Ghi hồ sơ

Kỹ thuật rút ống

25

Tháo băng dính cố định

26

Gập ống lại, lót gạc rút ống dần dần ra.

27

Lau sạch miệng, mũi cho người bệnh, súc miệng

28

Thu dọn dụng cụ, rác Rửa tay.

29

Ghi hồ sơ

TT

Năng lực

Mức độ đạt

Làm độc lập, không cần sự hỗ trợ (2)

Làm được, cần có sự hỗ trợ (1)

Không làm hoặc làm sai (0)

1

Nhận định được nhu cầu của người bệnh về áp dụng các biện pháp hỗ trợ ăn uống.

2

Thực hiện kỹ thuật hỗ trợ người bệnh ăn/uống qua đường miệng: đảm bảo đúng quy trình, an toàn và phù hợp với tình trạng người bệnh.

3

Thực hiện kỹ thuật cho người bệnh ăn qua ống thông mũi - dạ dày: đảm bảo đúng quy trình, an toàn và phù hợp với tình trạng người bệnh.

4

Hướng dẫn được gia đình người bệnh hỗ trợ người bệnh ăn/uống phù hợp với người bệnh và theo đúng yêu cầu kỹ thuật.