Bài giảng gãy POUTEAU – COLLES

Bài giảng gãy POUTEAU – COLLES

TS. BS. LÊ QUANG TRÍ

ĐẠI CƯƠNG

Định nghĩa

Gãy POUTEAU- COLLES là một loại gãy ngang ở đầu dưới xương quay, trên khớp quay- tụ cốt khoảng 2,5- 3cm và ngoài khớp.[1]

Đầu dưới xương quay di lệch điển hình: ra sau, lên trên và ra ngoài (hình 1)

Hình 1. Gãy Pouteau- Colles [3]

Dịch tể học

Gãy đầu dưới xương quay nói chung chiếm tỷ lệ cao nhất của gãy chi trên, 50% của tất cả gãy xương và 2/3 của gãy xương cẳng tay.

Gãy Colles chiếm 20% của gãy đầu dưới xương quay. 80% gãy đầu dưới xương quay không phải là Colles.

Gặp nhiều ở người lớn tuổi, phụ nữ, người bị loãng xương.[2]

Nguyên nhân- cơ chế[1]

Nguyên nhân trực tiếp: trước kia thường gặp khi quay Maniven ô tô, Maniven bật trở lại đánh mạnh vào đầu dưới xương quay và làm gãy xương (hình 2)

Hình 2. Cơ chế trực tiếp gây gãy Pouteau- Colles. [3]

Cơ chế chấn thương gián tiếp: ngã chống tay trong tư thế bàn tay duỗi hết mức (đầu dưới xương quay bị ép giữa mặt đất và sức nặng thân người). Thường gặp ở nữ giới, cao tuổi, loãng xương (hình 3).

Hình 3. Cơ chế gián tiếp gây gãy Pouteau- Colles. [3]

Giải phẫu bệnh [1]

Đường gãy bao giờ cũng ở trên khớp, giữa chổ nối thân xương với khớp. Khoảng 4 cm trên mỏm trâm quay và 2,5 cm trên khớp quay- tụ cốt. Đầu dưới di lệch ra sau, lên trên và ra ngoài.

Hiện nay người ta mô tả hai loại gãy: gãy cao (hay gặp) đường gãy ở khoảng 2,5 cm trên khớp quay- tụ cốt; gãy thấp (ít gặp) đường gãy ở khoảng 1 cm trên khớp quay- tụ cốt. 

Gãy lún, 2 đầu xương cài nhau.

CHẨN ĐOÁN  

Lâm sàng:

Vùng cổ tay đau, bất lực vận động, sưng nề, biến dạng và những đặc điểm lâm sàng khác thường gặp cả gãy đầu dưới xương quay. [3]

Nhìn nghiêng: đầu dưới xương quay và bàn tay di lệch ra sau, ghồ lên, hình lưng đĩa (dấu hiệu Velpeau) (hình 4)

Hình 4. Hình ảnh biến dạng cổ tay và dấu hiệu Velpeau. [3]

Nhìn thẳng: đầu dưới xương quay và bàn tay di lệch ra ngoài làm cho trục cẳng tay không qua ngón giữa mà qua ngón IV- V, bờ ngoài cẳng tay- bàn tay tạo nên hình lưỡi lê.

Điểm đau chói, cử động bất thường, lạo xạo xương tại ổ gãy, ngắn chi nếu có di lệch chồng ngắn.

Đầu gãy nhô ra dưới da.

Mỏm trâm trụ lồi ra, mỏm trâm quay lên cao hơn hoặc bằng mỏm trâm trụ (dấu hiệu Laugier). Bình thường mỏm trâm quay thấp hơn mỏm trâm trụ 1,5- 2 cm (hình 5)

Hình 5. Cách kiểm tra mỏm trâm quay và trụ

A. Bình thường mỏm trâm quay thấp hơn mỏm trâm trụ 1,5- 2 cm. B. Gãy Pouteau- Colles.[3]

X- Quang

Đầu dưới xương quay gãy ngoài khớp, di lệch lên trên, ra sau, ra ngoài. - Góc tạo bởi: đường kẻ nối mỏm trâm trụ, trâm quay với đường chân trời bằng 0° (bình thường 23-26°) (hình 6)

Hình 6. Hình ảnh X- Quang bình thường và trong gãy Pouteau- Colles

A + B + C. Bình thường   D. Gãy Pouteau- Colles. [2]

ĐIỀU TRỊ

Điều trị bảo tồn: là chủ yếu

Vô cảm: gây mê (với trẻ em) hoặc gây tê tại chỗ (với người lớn).

Cách nắn – bó bột

Bệnh nhân nằm ngửa, cánh tay dạng, khuỷu gấp 90°, băng vải kéo 1/3 dưới cánh tay.

Cẳng tay bệnh nhân sấp, kê vùng ổ gãy lên giá gỗ có độn bông, hoặc có người giữ.

Người phụ: 1 tay nắm ngón cái kéo thẳng theo trục cẳng tay, 1 tay nắm các ngón còn lại kéo về phía trụ và về phía gan tay.

Người nắn:  phối hợp cùng người phụ dùng lòng bàn tay phải ấn mạnh xuống đầu dưới xương quay bệnh nhân, ấn về phía trụ và sau đó xuống lòng bàn tay.

Bó bột cẳng- bàn tay rạch dọc: gấp cổ tay 30°- 40°, nghiêng trụ 40°- 50°. Để bột 3- 4 tuần, sau đó thay bột cẳng- bàn tay khác ở tư thế sinh lý, sau 6- 8 tuần tháo bột.

Sau bó bột: chụp kiểm tra, treo tay cao và tập vận động các ngón tay ngay.(hình 7)